1. Introductie

Voor u ligt het bestuursverslag van het Apostolisch Genootschap van 2021. In dit jaar heeft het bestuur zich laten leiden door de volgende principes en uitgangspunten:

1. Alles wat we doen en laten, al onze besluiten moeten voelbaar gerelateerd kunnen worden aan de grondslag van ons geloof.
   
   
2. Het bestuur is een strategisch bestuur. Alles wat we als bestuur doen en laten, al onze besluiten moeten ten dienste staan van ‘de toekomst’. We kiezen moedig voor een eigentijdse herberg voor leden en passanten en dragen bij aan meer compassie, duurzaamheid en solidariteit in de samenleving.
   
   
3. Het bestuur bestuurt door het ontwikkelen, vaststellen en aanreiken van ruimte biedende kaders. De kaders komen tot stand in dialoog met de leden (die daar prijs op stellen) en altijd in co-creatie met het Dienstencentrum, de mensen die er in de praktijk mee moeten werken.
   
   
4. Het bestuur is transparant en consistent in zijn besturing, aanspreekbaar op en zichtbaar in wat we willen. Dat is iets anders dan steeds zelf naar voren stappen.

2. Samen­vatting

Het jaar 2021 was wederom een bijzonder jaar. Door de coronapandemie (COVID-19), de noodzakelijke lockdowns en andere maatregelen om de gevolgen daarvan enigszins te beperken, werd het maatschappelijk leven net als in 2020 behoorlijk ontregeld. Ook voor het Apostolisch Genootschap betekende het dat we met beperkingen te kampen hadden. Veel ontmoetingen, die normaal gesproken centraal staan, konden niet, of niet-fysiek doorgaan.

In 2021 bood het Apostolisch Genootschap financiële continuïteit aan 68 geloofsgemeenschappen en één inspiratie centrum in Nederland, één virtuele gemeenschap (De Wereld), drie gemeenschappen in het buitenland en aan de ondersteunende landelijke organisatie.

In de meerjarenvisie 2017-2022 staan drie koerselementen:

• Het vormen van krachtige geloofsgemeenschappen op zoveel mogelijk plaatsen.
• Het aanbieden van ontmoetingen voor zingeving en levenskunst aan een brede groep zinzoekers.
• Het concreet vormgeven van onze maatschappelijke betrokkenheid.

In 2021 zijn mooie vervolgstappen gezet in de uitvoering van deze koerselementen. Daarnaast is er ook op andere terreinen in 2021 door velen weer veel moois tot stand gebracht. Enkele voorbeelden:

• Er was elke week een eredienst (online of fysiek), waaraan duizenden mensen per week deelnamen.
• In onze gemeenschappen zijn 99 vrijwillige voorgangers actief, waarvan vier in het buitenland.
• Er waren honderden vrijwilligers aan het werk in geestelijke verzorging, jeugdverzorging, zang, muziek, tuinonderhoud, schoonmaak, enz. Door corona in een andere vorm/frequentie dan in een normaal jaar.
• Een landelijke organisatie met (ultimo 2021) 64 betrokken medewerkers (53,21 fte) en vele trouwe, vaste vrijwilligers.
• Veel jongeren van 15 tot 30 jaar die bij elkaar kwamen tijdens de online jongerenmeetings.
• Een fysieke jongerenconferentie in oktober, waaraan ongeveer 150 jongeren deelnamen.
• Apostolische vrijwilligers die zich inzetten voor tientallen goede doelen.
• 45 gemeenschappen die werden gesteund vanuit het programma Versterking Geloofsgemeenschappen.
• Veertien verbindende opiniestukken die in de media verschenen.
• 709 deelnemers die deelnamen aan (online) iederal-bijeenkomsten.
• Het totale aantal abonnees op VANDAAG magazine bedroeg 8648. Een stijging van 132 abonnees t.o.v. 2020.
• Het aantal geregistreerde leden per 31 december 2021 bedroeg 9.094 (2020: 9.485) leden en 2.417 (2020: 2.486) jeugdleden. Eveneens per 31 december 2021: 198 (2020: 218) aspirant-leden en 1281 (2020: 1244) sympathisanten. Totaal: 12.990 (2020:13.884).

3. Identiteit en ambitie

Onze missie en visie, zoals verwoord in de statuten, blijven onverminderd van kracht. De meerjarenvisie 2017-2022 vertaalt deze missie en visie naar onze tijd.

Dit zijn we

Het Apostolisch Genootschap is een plaats voor religieus-humanistische zingeving. We ervaren verwondering en ontzag voor het mysterie van het leven. We geloven dat alles voortkomt uit dezelfde oorsprong en beseffen dat ons leven deel is van een ondeelbaar geheel. Alle mensen zijn gelijkwaardig en in essentie met alles, dus ook met elkaar, verbonden. We geloven dat in de mens een creatieve kracht werkzaam is die tot uitdrukking kan komen in liefdevol handelen.

Daarom zijn we apostolisch

In de wereld zijn solidariteit, duurzaamheid en compassie nodig. Apostolischen maken werk van deze waarden. Leven in liefde maakt duurzaam samenleven mogelijk. Het genootschap roept op te kiezen voor deze gezindheid, haar uit de dragen in het eigen leven en haar door te geven aan volgende generaties.

Dit doen we

Apostolischen vormen gemeenschappen en zoeken de ontmoeting met iedereen die op zoek is naar zingeving en levenskunst en wil werken aan een menswaardige wereld. In deze ontmoetingen zoeken we samen naar religieuze verdieping en naar antwoorden op levensvragen. Dit inspireert ons om vanuit compassie in woord en daad te werken aan meer solidariteit en een duurzaam beheer van de aarde.

4. Duurzaam en verantwoord

Het Apostolisch Genootschap wil maatschappelijk verantwoord organiseren (MVO) en invulling geven aan de sustainable development goals (SDG). Dit betekent onder meer dat het genootschap:

• Verantwoord omgaat met zijn leden, medewerkers en vrijwilligers, door vanuit een gezamenlijk doel mensen steeds op de juiste plek in te zetten en te ondersteunen in hun ontwikkeling.
• Verantwoord omgaat met zijn plaats in de maatschappij, door de dialoog te zoeken vanuit betrokkenheid en zijn waarden en normen en daar actie aan te verbinden.
• Verantwoord omgaat met het milieu, door bewust en actief mee te werken aan een duurzame maatschappij.
• Een beleggingsportefeuille met een duurzaam karakter heeft.
• Integer omgaat met privacy en eigendom.

In navolging van concrete MVO-projecten in de voorgaande jaren bleef MVO in 2021 onder de aandacht als vaste toetssteen bij belangrijke besluiten.

5. Meerjaren­visie

In 2017 werd de meerjarenvisie ’Meer dan het gewone’ geïntroduceerd. De subtitel Mensen gevraagd! Voor een andere tijd en een nieuwe moraal werd in meerdere opzichten ook in het jaar 2021 waargemaakt. Om de meerjarenvisie de kans te geven volledig tot bloei te laten komen, heeft het bestuur besloten om de termijn voor deze visie te verlengen tot 2025.

Sinds de introductie van de meerjarenvisie bezint het bestuur zich op de consequenties hiervan voor de organisatie het Apostolisch Genootschap als geheel. In 2020 leidde dat tot een visie om de weg naar de toekomst optimaal te kunnen ondersteunen: Voortbouwend op de meerjarenvisie zetten we een volgende stap in het innovatieproces van ons genootschap gericht op versterking van onze relevantie en van eigenaarschap in de hele organisatie. Dat doen we door concreet, handelingsgericht en krachtig een dienstbaar en richtinggevend leiderschap te tonen in duurzame dialoog met alle betrokkenen in (en om) het genootschap. Zo geven we vorm aan een lerende organisatie. Ter ondersteuning van dit proces maken we gebruik van externe deskundigen. In 2021 werd deze weg zoekend en lerend vervolgd.

Drie koerselementen

In de meerjarenvisie werden drie koerselementen geïntroduceerd:

• Versterken geloofsgemeenschappen
• Ontmoetingen Zingeving en Levenskunst
• Maatschappelijke Betrokkenheid

Deze koerselementen zijn in 2021 verder uitgebouwd. We lichten ze hieronder toe.

Versterken geloofsgemeenschappen

De geloofsgemeenschap vormt één van de belangrijkste hoekstenen van de apostolische cultuur. Daarom blijven we bouwen aan solide en aantrekkelijke gemeenschappen. Eind 2024 moeten op zo veel mogelijk plaatsen gastvrije gemeenschappen gevormd zijn. Plekken waar het geloof wordt versterkt en geoefend kan worden in de transformatie naar praktische zingeving en levenskunst. Het zijn plaatsen waar de leden zich met elkaar verbonden voelen. In 2019 is het programma versterken geloofsgemeenschappen gestart in zestien gemeenschappen, in 2020 is het programma uitgebreid tot dertig gemeenschappen, in 2021 zijn er nog eens vijftien gemeenschappen bijgekomen. Het totaal aan ondersteunde gemeenschappen komt daarmee op 45.

De concretisering van het programma verschilt veelal per gemeenschap. Gemeenschappelijk is de beweging om dit proces met, voor en door de gemeenschap te willen doormaken. Er waren in 2021 vier landelijk begeleiders actief die in dit proces ondersteuning boden.

Door corona is de focus op veel plekken verschoven van de wat langere termijn, naar de kortere termijn. Hoe houd je de verbinding in de gemeenschap in stand? Hoe kun je inspireren via het digitale kanaal? Hoe geef je invulling aan hybride erediensten? Welke andere vormen van ontmoeten sluiten aan op de steeds diverser wordende behoeften van gemeenschappen? Het zijn vraagstukken waar gemeenschappen noodgedwongen mee aan de slag zijn gegaan.

Er is in 2021 weer meer kennis opgedaan op het gebied van community building. Mede door externe begeleiding worden de (wereldwijd) gebundelde ervaringen om gemeenschappen te versterken zoveel mogelijk geïntegreerd in de aanpak binnen dit programma.

Vooruitblik

In 2022 zal naar verwachting het aantal gemeenschappen dat mee doet met het programma weer stijgen, omdat de vraag om ondersteuning nog steeds toeneemt. Ook zijn er meer uitwisselingsmogelijkheden gekomen, zodat gemeenschappen van elkaar kunnen leren.

Ontmoetingen Zingeving en Levenskunst

In 2021 was er weer een uitgebreid programma aan ontmoetingen over zingeving en levenskunst onder de noemer iederal. Helaas kon dat door coronabeperkingen nog niet zo goed uitgevoerd worden als gewenst.

Door het wegvallen van een aantal iederal-events en wat personele wisselingen, waaronder het vertrek van de programmaleider, ontstond de noodzaak en ruimte om de organisatie van iederal-events aan te passen.

“Met iederal leveren we vanuit de religieus-humanistische waarden - compassie, solidariteit en duurzaamheid- een positieve bijdrage aan de maatschappij. We brengen een beweging op gang waarin mensen een zoektocht aangaan in zichzelf hoe zij positief, bewust en liefdevol kunnen leven. Een beweging waar mensen verbinding met anderen aangaan en samen van elkaar leren en levenswijsheid opdoen.”

We nodigen mensen uit om via verdiepende thema’s en diverse ontmoetingsvormen zelf antwoorden te zoeken en wellicht ook te vinden op hun levensvragen, geïnspireerd te worden en anderen te inspireren om tot zelfontplooiing te komen. We werken sinds de start toe naar de mogelijkheid om mensen elkaar langere of kortere tijd te inspireren om een liefdevol mens te zijn of te worden. Een nieuwe manier van gemeenschapsvorming via iederal, waar mensen bij elkaar betrokken zijn.

Ook 2021 was een bijzonder jaar dat voor behoorlijk veel mensen onzekerheid, angst en eenzaamheid met zich meebracht. Vanuit iederal zijn de deuren opengezet voor iedereen die met anderen in contact wilde komen over zinvol leven. Een veilige plek, waar iedereen zichzelf kan zijn en zich kwetsbaar kan opstellen. Juist in onzekere tijden is het belangrijk dat er mogelijkheden zijn om in verbinding met anderen te komen. Om jezelf beter te leren kennen. Om ideeën uit te wisselen. Om diepgang te ervaren. Om samen over levensvragen te sparren en elkaar te inspireren.

iederal heeft bereikt dat er, verspreid door het land, aantrekkelijke en betekenisvolle bijeenkomsten zijn georganiseerd vanuit het religieus-humanistisch gedachtegoed. In 2021 hebben 709 personen deelgenomen aan iederal-bijeenkomsten. Dit is door corona uiteraard nog steeds veel minder dan we gehoopt en verwacht hadden.

Vooruitblik

Begin 2022 in het aantal deelnemers in de eerste vier maanden al hoger geweest dan in het hele jaar 2021, namelijk 1661. Dus dit lijkt een heel ander jaar te worden.

Maatschappelijke Betrokkenheid

Sociaal tuinieren

Vanaf begin 2020 is het Apostolisch Genootschap actief betrokken bij het project Sociaal Tuinieren. Groepen vrijwilligers knappen in achterstandswijken de tuinen van ouderen en kwetsbare bewoners op en beplanten de tuinen duurzaam. De bewoners zijn zelf niet in staat hun tuin bij te houden en verkeren vaak in een sociaal isolement. Na afloop worden de bewoners gekoppeld aan een structurele vrijwilliger die regelmatig de tuin komt bijhouden. Op deze manier wordt sociaal isolement doorbroken en worden verwaarloosde tuinen weer groen.

Dit project draagt bij aan het bestrijden van eenzaamheid, het versterken van sociale cohesie en duurzaamheid. Het project heeft vanaf 2011 zijn waarde bewezen in Amsterdam. Het heeft als groot voordeel dat de lokale uitvoering in handen is van Stichting Present, een bewezen uitvoeringsorganisatie voor vrijwilligerswerk met veel vestigingen in Nederland. Door samenwerking met tuinarchitecten is vakkennis over tuinonderhoud ook verzekerd.

Het genootschap doet mee met de landelijke ondersteuning van de uitbouw van sociaal tuinieren in Nederland. De komende drie jaar willen we elk jaar tien steden aansluiten via de plaatselijke Present- vestigingen. Daartoe worden leerbijeenkomsten georganiseerd over methodiek, opbouw van plaatselijke stichtingen, plaatselijk fondsen werven, enz. Partnerschap voor het genootschap houdt in: financiële ondersteuning; professionaliseren van de communicatie; meedenken over strategische kwesties; mogelijkheid voor betrokkenheid van apostolische gemeenschappen bij plaatselijke tuinprojecten als ze daar interesse in hebben; kansen voor koppeling aan natuurbeleving via Fête de la Nature en iederal.

Plaatselijke acties

In de vredesweek hebben ambassades van vrede activiteiten georganiseerd met inachtneming van de coronamaatregelen. Daarnaast waren veel vrijwilligers in verschillende gemeenschappen betrokken bij allerlei maatschappelijke activiteiten.

Donatiebeleid en structurele ondersteuning

In 2020 is het kader voor het donatiebeleid uitgebreid met een strategische paragraaf. Donaties die in 2021 in dit licht verstrekt zijn: Kleurfabriek AZC Nijmegen en Behoca straatkinderen Kenya, Humanistische Alliantie, bijdrage Netzwerkarchief en diverse kleinere donaties. Daarnaast is er sprake van structurele ondersteuning van Stichting IDZO, Stichting Les Oiseaux Bleus, Nieuw Wij, Zin in Opvoeding en uiteraard WWvK. 

Opinie

In 2021 zijn veertien opiniestukken verschenen over de thema’s actualiteit, Vrede en Verbinding en Omgaan met de aarde. In het eerste kwartaal van 2021 kwam het platform Meningvoldoen.nl online. Doel hiervan is de opiniebijdragen toegankelijk te publiceren, dieper in te kunnen gaan op de achtergrond en bronnen van stukken en ze te verbinden met mensen die hun idealen in praktijk brengen.

6. Overige activi­teiten en ontwikke­lingen

Corona

In 2021 konden de meeste grote landelijke ontmoetingen online worden gevolgd. De online paasvergadering bestond uit twee delen. Daarnaast waren er meerdere, goed bezochte, informatieve online sessies over belangrijke speerpunten. De voorgangers- en jongerenconferentie konden wel fysiek plaatsvinden. Daarnaast was er voor jongeren een breed aanbod aan onlineactiviteiten, verdeeld over verschillende momenten in 2021 en 2022.

Bij gemeenschappen was behoefte aan extra ondersteuning door corona. Het Coronateam was er om allerhande coronagerelateerde zaken in goede banen te leiden. Na afloop van iedere persconferentie werden eventuele nieuwe maatregelen op hun relevantie gewogen en waar nodig via de website onder de aandacht gebracht. Het Coronateam was beschikbaar om alle vragen te beantwoorden. Het door de afdeling inhoud ontwikkelde materiaal om ook digitaal betekenisvolle ontmoetingen te kunnen beleven werd benut. Landelijk waren we verbonden met het CIO, waar veel aandacht was voor de vraag hoe kerkgenootschappen met deze situatie konden omgaan.

Corona heeft ons vele lessen geleerd. Over zaken die voorheen vanzelfsprekend leken en die ook dit jaar om een creatief alternatief vroegen. Gelukkig was er veel creativiteit! In gemeenschappen, om elkaar nabij te zijn en toch te ontmoeten, maar dan anders…. En toch vanuit hetzelfde verlangen.

Ook iederal kwam voor uitdagingen te staan. In het programma staan bij voorkeur fysieke ontmoetingen centraal. Ook hier zijn prachtige online alternatieven ontstaan.

Meldpunt

Na het verschijnen van het boek Apostelkind in april 2020 werd het genootschap geconfronteerd met verhalen uit en emoties over het verleden.

Na de dialoogbijeenkomsten en individuele gesprekken tijdens het reflectietraject naar aanleiding van het verschijnen van het boek, legde het bestuur op 11 oktober 2020 een verklaring af waarin spijt betuigd werd en erkenning uitgesproken voor het ondervonden leed. Het bestuur realiseerde zich ook dat deze spijtbetuiging onvoldoende was. Omdat ieder mens uniek is en maatwerk nodig heeft, is er een onafhankelijk, extern meldpunt ingesteld dat op 1 december 2020 operationeel werd.

In 2021 werden personen die hieraan behoefte hadden door de onafhankelijke medewerkers van het meldpunt bijgestaan om hun apostolische verleden een plek te geven. Het bestuur wilde deze mensen daarmee gelegenheid blijven bieden het (verdere) gesprek aan te gaan en/of een beroep te doen op professionele ondersteuning of andere vormen van hulp. Uiteraard had deze ondersteuning ook financiële consequenties. Hierover later in dit verslag meer.

Het meldpunt is ingesteld naast de in 2008 ingestelde vertrouwenspersoon waar mensen terecht kunnen die te maken hebben gehad met ongewenst gedrag van geestelijk verzorgers.

7. Diensten­centrum

In 2021 is vanuit de landelijke organisatie gewerkt aan toekomstbestendigheid, zodat het kan inspelen op de eisen die de ondersteuning van de koerselementen stelt. Een dynamische wereld vereist een dynamische manier van organiseren. In een complexe omgeving kan immers niet alles van tevoren bedacht, bepaald en vastgelegd worden. Deze wetenschap vraagt om een andere manier van organiseren, beheren en besturen. Kortom, een andere manier van werken. En dit vraagt vertrouwen, lef en ’gaan’. We spreken hierbij bij voorkeur over een ‘manier van organiseren’ in plaats van ’de organisatie’. De manier van organiseren kan namelijk veranderen als de omstandigheden veranderen en kan bovendien van project tot project verschillen. Door het Dienstencentrum op meer flexibele wijze te organiseren kan het inspelen op de dynamische omgeving waarbinnen het opereert. Daarbij vormen de volgende principes het uitgangspunt:

• In alles wat we doen verwonderen we ons over de mogelijkheden die het samenspel van onze ambitie en talenten biedt.
• We vertrouwen erop dat onze collega’s vakkundig zijn en handelen vanuit het gedeelde geloofsverhaal.
• We zoeken de verbinding en ondernemen actie voor zaken waar we het over eens zijn; we laten ons inspireren door de dingen waar we het niet over eens zijn.
• We nemen verantwoordelijkheid voor het resultaat van de projecten en beoordelen altijd hoe de projecten daadwerkelijk hebben bijgedragen aan meer compassie, duurzaamheid en solidariteit in de samenleving.
• We vieren successen en zien fouten als een kans om te leren en beter te worden in het werk dat we doen.

Huisvesting

Ook in het jaar 2021 is met veel elan gewerkt met de in 2019 ontwikkelde strategische visie op het gebied van huisvesting. Door de pandemie heeft dit punt vertraging opgelopen. Uitgangspunt blijft dat het genootschap een prachtig bezit heeft aan gebouwen. Kijkend naar toekomstige ontwikkelingen, heeft het bestuur in haar meerjarenvisie aangegeven, dat er geen vanzelfsprekende verbinding (meer) is tussen gebouw en gemeenschap. Het gebruik van de gebouwen neemt immers steeds verder af en jongeren vinden het bezit van een gebouw minder belangrijk. Tegelijkertijd is het gebouwenbezit vanuit de historie bezien met elkaar opgebouwd en zijn het plaatsen waar vele belevenissen en ervaringen met elkaar gedeeld werden en worden. In 2019 is ervoor gekozen om het gesprek over huisvesting in relatie tot de meest passende huisvesting structureel te koppelen aan het proces van apostelbezoeken. In 2020 is daarom gestart met gesprekken in de driehoek apostel & districtsvoorganger, gemeenschap (bij monde van de voorganger) en dienstencentrum. In 2021 werden eveneens dit soort gesprekken gevoerd.

Uiteraard is ook in 2021 het normale onderhoud aan de gebouwen uitgevoerd volgens het meerjarenonderhoudsplan. Bijzonderheden: Begin 2021 werd het gebouw Enschede Zuid na een ingrijpende verbouwing aan de gemeenschap opgeleverd. Dit geldt ook voor de plaats van samenkomst van de gemeenschap de Berkel in Zutphen (oplevering eind 2021). Er zijn in 2021 tevens twee woningen verkocht

Personeel

Uiteraard was er veel aandacht voor de, door corona ontstane, noodzaak om grotendeels vanuit huis te werken. Er werden Zoommeetings gehouden op inhoudelijke onderwerpen, maar ook om elkaar te zien en te spreken. Teams vergaderden niet meer fysiek en er werden uiteraard minder werkbezoeken gebracht aan gemeenschappen. In overleg met de ondernemingsraad werd de regeling Hybride Werken uitgewerkt. Voor onze medewerkers is een eigen pakket aan arbeidsvoorwaarden beschikbaar (gids voor medewerkers), waarin de loonschalen van de rijksoverheid (BBRA) zijn geïntegreerd.

ICT

ICT richt zich naast de landelijke systemen steeds meer op de ondersteuning van de vrijwilligers binnen de gemeenschappen. Locaties die dit nog niet hadden, werden voorzien van een beveiligd en gemonitord (wifi)netwerk. Voor iederal werd een nieuw ticketsysteem gelanceerd.

Er wordt door de afdeling continu gewerkt aan verbetering van systemen en/of applicaties om op deze manier de best passende ondersteuning vanuit de landelijke organisatie aan de gemeenschappen en vrijwilligers te kunnen bieden.

Ontmoetingen

In 2021 is als gevolg van corona de focus voor deze afdeling nog meer verschoven naar het digitaal ondersteunen van (landelijke) ontmoetingen en het faciliteren van webinars. In onze plaats van samenkomst in Almere werd ter ondersteuning hiervan een studio ingericht.

Landelijke organisatie

Bestuur

• A. Wiegman (bestuursvoorzitter)
• G. Ziere-den Heijer (voorganger eerstverantwoordelijke voor de geestelijke verzorging)
• M.G.J. van der Wal (voorganger eerstverantwoordelijke voor de geestelijke verzorging)
• M.E. van Strien-van Milaan
• J.W. Eekhart
• J. van der Schaaff
• M.H. Kooreman

Raad van Toezicht

• M.W. Kemperman-Eenschoten (voorzitter)
• M.E. Lip
• A.R.T. van Schaik
• E. Zwart

Adviesorganen

• commissie beleggingen
• commissie strategische marketing en communicatie
• commissie muziek
• commissie ict
• jongerenraad

Gelieerde stichtingen

• WWvK
• IDZO
• Van Oosbreestichting

8. Financiën

Vermogen

Het Apostolisch Genootschap is opgericht op 28 december 1951 met een startkapitaal van honderd gulden (€ 45). Dit bedrag kwam uit eigen middelen van de oprichter, apostel L. Slok. Van aanvang af voelden de leden van het Apostolisch Genootschap de behoefte in materieel opzicht grote offers te brengen door maandelijks een aanzienlijk deel van hun inkomen te schenken. Ook werden er jaarlijks eenmalige grote bedragen geschonken, bijvoorbeeld op hoogtijdagen als Pasen. Zo zorgden de leden ervoor dat het genootschap kon voortbestaan en dat er financiële ruimte was voor investeringen.

Vanaf 1952 tot en met 2020 is er € 268.000.000 (nominaal) aan aanbiedingen, schenkingen en nalatenschappen opgebracht. Deze inkomsten stelden het genootschap in staat de jaarlijkse kosten te dekken en gebouwen (plaatsen van samenkomst) te kopen en bouwen zonder afhankelijk te zijn van externe financiering. Verder kon een aanmerkelijk deel van het vermogen worden belegd. Decennialang verstandig beleggen in combinatie met prudent kostenbeheer heeft geleid tot een totaal vermogen in 2021 van € 460 miljoen, waarvan € 394 miljoen belegd vermogen en € 66 miljoen in waarde van onroerend goed, voornamelijk de gebouwen. De giften van de leden, incidentele legaten en in toenemende mate de opbrengsten van het belegd vermogen vormen samen de financiële basis die de continuïteit van het genootschap waarborgt en waar tevens innovatie mee bekostigd kan worden.

Verantwoording

Het genootschap ontwikkelt zich als levensbeschouwelijke organisatie naar een bredere plaats voor zingeving in de samenleving. De structurele uitgaven voor de organisatie zijn over de jaren 2015-2020 minder dan 1% per jaar gestegen, voornamelijk als gevolg van loonstijging en lichte inflatie. Elk jaar is erop gestuurd de structurele kosten in de hand te houden. In 2021 zijn de kosten gedaald als gevolg van de coronacrisis. Met name kosten voor energie zijn gedaald.

De kosten die samenhangen met het meldpunt zijn € 389.000. Vanaf 2014 zijn investeringen gedaan in het kader van Zichtbaar in Beweging en daarna als gevolg van de uitwerking van de meerjarenvisie. Hierdoor zijn de lasten in de eerdere jaren toegenomen. Door het uitblijven van activiteiten als gevolg van de coronacrisis is maar ca. 67% van het begrote bedrag gebruikt. Maatschappelijke ontwikkelingen en vergrijzing van het ledenbestand leidden daarnaast tot een lagere giftenopbrengst.

We beleggen de afgelopen jaren ook in aandelen, waardoor het vermogen niet gedaald is ondanks een sterk verminderde renteopbrengst in de afgelopen jaren, ten gevolge van de grote daling van de kapitaalmarktrente. Door de gunstige marktomstandigheden voor aandelen is in 2021 een positief rendement (total return) behaald op de beleggingsportefeuille van iets meer dan 10%.

Continuïteitsreserve

Voor de financiële continuïteit van de organisatie heeft het bestuur een aantal jaren geleden besloten tot een continuïteitsreserve. Eind 2021 bedraagt deze 73,5% van het eigen vermogen. De continuïteitsreserve is opgebouwd uit twee delen:

1. Aangewend vermogen zonder de bedoeling daarop rendement te behalen, waaronder de materiële vaste activa.
2. Aangewend vermogen met de bedoeling daarop rendement te behalen, ter financiering van de jaarlijkse exploitatie: de financiële vaste activa en liquide middelen. 

Voor het bepalen van de omvang van het aangewend vermogen met de bedoeling daarop rendement te behalen ter financiering van de jaarlijkse exploitatie, zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

• De genormaliseerde jaarlijkse lasten (exclusief afschrijvingen), onder aftrek van aanbiedingen en overige inkomsten en rekening houdend met het verwachte benodigde jaarlijkse investeringsniveau.
• Het verwachte benodigde jaarlijkse investeringsniveau bedraagt € 750.000,-.
• Een gemiddeld te behalen rendement van 3,81% op financiële vaste activa en liquide middelen.

De algemene reserve (‘vrije’ ruimte) wordt bepaald door 75% van het verschil tussen het huidige niveau aan effecten en liquide middelen, verminderd met het vermogen dat noodzakelijk geacht wordt ter financiering van de jaarlijkse exploitatie. De overblijvende ‘vrije ruimte’ (vermogen na aftrek van de berekende continuïteitsreserve) wordt aangewend om nieuwe ontwikkelingen binnen de organisatie te stimuleren. Voor een beter rendement op het vermogen (ter compensatie van de lagere renteopbrengsten) is een aantal jaren geleden besloten het aantal beleggingscategorieën gedoseerd uit te breiden.

Beleggingsbeleid

Het beleggingsbeleid is er enerzijds op gericht om rendement te behalen (total return) ter financiering van de jaarlijkse exploitatiekosten, inclusief de kosten die gepaard gaan met innovatie en anderzijds om het vermogen zo veel mogelijk in stand te houden. Om aan deze doelstelling te blijven voldoen is met ingang van 1 januari 2021 het beleggingsbeleid aangepast. Er is een verhoging van het aandelenpercentage en de beleggingscategorie “Alternatives” is toegevoegd. Bij de obligaties is het risicoprofiel naar beneden bijgesteld. Beleggingen in High yield en Emerging market bonds zijn niet meer toegestaan. Het risicoprofiel van de portefeuille als geheel is Gematigd Defensief. De categorie obligaties en liquide bedraagt tenminste 40% van de gehele portefeuille. De bandbreedte van aandelen is tussen 20 en 50% en die van alternatives tussen 0-10%.

Ethiek

Bij de keuze van beleggingsfondsen zijn onze ethische principes leidend. Dit heeft geleid tot een beleggingsportefeuille met een duurzaam karakter. Daarnaast zijn liquiditeit en kredietwaardigheid belangrijke criteria bij de keuze van de beleggingen. Een beperkt deel (2%) van de beleggingsportefeuille wordt belegd in duurzame, maatschappelijk betrokken beleggingen, die van bovenstaande criteria mogen afwijken, maar wel rendement dienen te genereren.

In 2020 heeft de beleggingscommissie het “Ambitiedocument Maatschappelijk Betrokken Beleggen Apostolisch Genootschap” opgesteld. In dit document zijn de definiëring en nadere criteria opgenomen ten aanzien van maatschappelijk betrokken beleggingen. Als definitie wordt gehanteerd:

Een maatschappelijk betrokken belegging heeft een sterk maatschappelijk betrokken karakter, heeft bij voorkeur een directe aantoonbare impact en sluit aan bij één van onderstaande kernwaarden van het Apostolisch Genootschap: compassie, solidariteit en duurzaamheid.

Risico’s

Binnen het bestaande beleid en bij wijzigingen daarvan wordt het risicoaspect nadrukkelijk meegewogen en waar nodig worden mitigerende maartregelen genomen. Belangrijke continue aandachtspunten zijn: controle op vermogensbeheerders, buitenlandse gemeenschappen, monitoring huisvesting en de aanwezigheid van contante gelden. Jaarlijks wordt naar aanleiding van de controle van de jaarrekening door de externe accountant getoetst op de belangrijks risico’s en de aanwezigheid en werking van de noodzakelijke beheersingsmaatregelen. De accountant brengt via de managementletter verslag uit aan de raad van toezicht en het bestuur.

9. Staat van baten en lasten met toelichting

Download als pdf »

Toelichting

Aanbiedingen

De wekelijkse aanbieding is gering hoger dan begroot. Van deze aanbieding is 93% giraal gebracht. De bijzondere aanbiedingen blijven € 45.000 achter bij de begroting. Deze hebben grotendeels betrekking op de paasaanbieding, die voor 91% giraal is gebracht.  

Schenkingen en nalatenschappen

Het bedrag heeft betrekking op één schenking en zes nalatenschappen.

Overige inkomsten

De inkomsten uit verhuur van onze gebouwen blijft € 25.000 achter bij de begroting. Dit komt vooral door corona. Veel iederal evenementen zijn eveneens door corona niet doorgegaan, waardoor de inkomsten fors achter blijven bij de begroting.

Financiële baten

Door vroegtijdige aflossing zijn de inkomsten uit hypotheken gedaald. De totale baten uit effecten wordt gevormd door de rentebaten en dividend uit belegd vermogen en het koersresultaat op effecten. In 2021 is het beleggingsstatuut aangepast. Hierdoor mag er meer in aandelen worden belegd. Vooral de beleggingscategorie aandelen heeft bijgedragen aan het positieve rendement. De obligaties hebben een negatief effect op het resultaat.

Personeelslasten

In de salariskosten zijn opgenomen een salarisstijging van 2% per 1 juli 2021 en een eenmalige uitkering in december 2021 ad € 300 voor een fulltime dienstverband conform de cao-rijksambtenaren. De onderschrijding ten opzichte van de begroting wordt veroorzaakt doordat enkele vacatures nog niet of later zijn ingevuld. De dotatie aan de ‘pensioenvoorziening in eigen beheer’ is lager dan begroot, doordat een gepensioneerde is overleden. Bij ‘werkzaamheden derden’ is de forse overschrijding te wijten aan inhuur voor nog niet ingevulde vacatures waar in de begroting 2021 bij de salariskosten rekening mee is gehouden. Ook was er sprake van meer inhuur van begeleiders voor het versterking van geloofsgemeenschappen, inzet op verbindingen tussen gemeenschappen en iederal, uitloop begeleiding ‘Het nieuwe werken dienstencentrum’. Als gevolg van de vrijwel stilliggende activiteiten en het thuiswerken zijn er fors minder uitgaven gedaan voor overige personeelskosten voor zowel medewerkers als vrijwilligers.

Afschrijvingen

Doordat de investeringen voor beelduitzendingen niet waren begroot in 2020 zijn de afschrijvingskosten hoger dan begroot.

Bouwkundige kosten

De bouwkundige kosten blijven sterk achter bij de begroting. Dit komt door een tekort aan menskracht en materialen in de bouwwereld waardoor sommige projecten moeten worden uitgesteld. Bij projecten die wel doorgaan is goed onderhandeld zodat de prijs lager werd dan bij de begroting is ingeschat.

Overige kosten onroerend goed

Door verharde verzekeringsmarkt, als gevolg van onder andere de slechte resultaten en het teruglopen van het aantal verzekeraars, zijn de kosten voor de brandverzekering gestegen waarop geen invloed is uit te oefenen. De energiekosten 2021 zijn lager dan begroot omdat de eindafrekening over 2020 lager is dan normaal vanwege corona. Er is minder gebruik gemaakt van de webradio/kerktelefoon, omdat veel diensten onder meer via Youtube zijn uitgezonden.

Organisatiekosten

De kosten voor dataverkeer gebouwen zijn hoger dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door de overgang naar een andere leverancier. Door de gevolgen van corona zijn de iederal-samenkomsten veelal niet doorgegaan en blijven de campagnekosten ruim binnen de begroting. Binnen het programma Maatschappelijke betrokkenheid is sterk minder uitgegeven dan begroot. Doordat de voorgenomen strategie en aanpak van WWvK ten aanzien van de professionalisering nog niet helder is, is in 2021 € 57.000,- minder aan bijdrage verstrekt. Verder worden er minder uitgaven gedaan voor de meting van de impact van Sociaal Tuinieren en zijn er geen nieuwe initiatieven Maatschappelijke Betrokkenheid gestart. Er worden meerkosten gemaakt voor het project ‘Wat nemen we met ons mee?’, dat wordt uitgevoerd door de faculteit Religie en Theologie van de VU (vanuit de leerstoel Geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving, bekleed door Hans Alma) en aan het Leids Universitair Centrum voor de Studie van Religie (door dr. Elpine de Boer). Door het afscheid nemen van een beheerder met hogere beheerskosten zijn de totale kosten voor het beheer van de effecten lager dan begroot.

Auto-, reis- en verblijfkosten

De daling van de reis- en verblijfkosten voor medewerkers komt door het thuiswerken. Reizen naar buitenlandse gemeenschappen zijn er niet geweest. De reiskosten in het kader van de geestelijke verzorging zijn door corona fors minder dan begroot. De gemaakte kosten zijn vergelijkbaar met de kosten in het jaar 2020.

Kosten van samenkomsten

De kosten van alle landelijke samenkomsten zijn beperkt benut, omdat zij over het algemeen niet hebben kunnen plaatsvinden in de gebruikelijke vorm. Dit geldt ook voor de samenkomsten in het kader van iederal. Er zijn veel digitale bijeenkomsten geweest, wat minder kosten met zich meebrengt. De kosten van ‘versterken Geloofsgemeenschappen’ blijven fors achter bij de begroting, omdat er geen grote marketingactiviteiten zijn geweest. De overige landelijke samenkomsten hebben betrekking op overkoepelende kosten voor techniek en muziek voor de diverse landelijke samenkomsten en extra kosten voor samenkomsten in het kader van het programma Zichtbaar in beweging.

Drukwerk en portokosten

De kosten voor de weekbrief zijn hoger dan begroot omdat er extra kosten zijn gemaakt voor het vertalen en bijlage t.b.v. kinderen. Door een andere invulling van allerlei jeugdactiviteiten blijven de kosten achter bij de begroting. Door corona zijn er minder kosten gemaakt.

Bijzondere baten

De bijzondere baten hebben betrekking op de verkopen van een woning in Utrecht en een woning in Leiden. Ook zijn enkele auto’s verkocht.

Bijzondere lasten

De bijzondere lasten in 2021 hebben betrekking op kosten samenhangend met het meldpunt.

10. Begroting 2022

Download als pdf »

Gekoppeld aan de meerjarenbegroting 2020-2025 is er gekozen om de begroting 2022 wederom op te delen in drie categorieën, een exploitatiebegroting voor de kosten die de normale huishouding van het genootschap weergeven, een ontwikkelbegroting waarin de ontwikkeling van de drie koerselementen wordt opgenomen en een investeringsbegroting voor vervangingsinvesteringen, investeringen als gevolg van nieuwe ontwikkelingen en te verwachten desinvesteringen.

De totale begroting voor 2022 is uitgesplitst naar de drie koerselementen die leidend zijn voor de uitvoering van de meerjarenvisie: Versterking Geloofsgemeenschappen, Ontmoetingen Zingeving en Levenskunst en Maatschappelijke Betrokkenheid.

De totale lasten voor de exploitatie begroting in 2022 zijn € 16.086.000,- en komen geheel ten laste van Geloofsgemeenschappen. Voor de ontwikkelbegroting is in totaal begroot € 5.406.000,- , verdeeld over de drie koerselementen. Voor de investeringen is € 1.473.000,-. De te verwachten inkomsten uit onroerend goed zijn begroot op € 2.175.000,-.

11. Gebeurte­nissen na balans­datum

Oorlog Oekraïne-Rusland

Wij zijn getroffen door het onvoorstelbare leed dat mensen wordt aangedaan als gevolg van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. In de grondslag van ons geloof staat onder andere dat we de verantwoordelijkheid voelen ‘om in liefde te werken aan een menswaardige wereld.’ Mooie woorden, maar hoe breng je ze in praktijk in een situatie als deze? Hoe help je de Oekraïners? Het genootschap ondersteunt daarom initiatieven van gemeenschappen, leden en WWvK. En heeft via giro 555 € 50.000 gedoneerd t.b.v. Oekraïne.

Door de oorlog en de huidige marktomstandigheden zien we een daling van ons belegd vermogen. Het vermogen van het genootschap heeft een dusdanige omvang, dat de continuïteit van het genootschap op geen enkele wijze in gevaar komt.

Nieuwe manieren van samenkomen en effect hiervan op geestelijke verzorging

Voor de begroting van 2022 is na overleg met het bestuur gezocht naar een goed evenwicht tussen de (na-) effecten van de coronapandemie (het minder samenkomen of anders samenkomen, andere uitingen van gemeenschapsvorming), de financiële gevolgen daarvan en een doorzicht naar de nieuwe situatie als fysiek samenkomen weer onbeperkt mogelijk zal zijn. Allerlei creatieve oplossingen  hebben geleid tot een andere aanpak. Afspraken met lange reistijden zullen  minder plaatsvinden en kunnen online via Teams of Zoom worden gehouden.

Zo zullen ook oplossingen gevonden moeten worden om de geestelijke verzorging in aangepaste vorm plaats te laten vinden en gemeenschappen daar blijvend in te ondersteunen. De mentale ondersteuning is in deze tijd hard nodig voor ieder mens. Wij blijven ons hiervoor maximaal inzetten.

Hoewel het fysiek brengen van geldelijke aanbiedingen nu weer mogelijk is, is het giraal overmaken van aanbiedingen nog een keer onder de aandacht gebracht van de leden, zonder dat dit een dwingend karakter heeft. Andere mogelijkheden worden nog onderzocht.

Voor iederal zijn nog marginaal inkomsten meegenomen. Hoewel fysieke samenkomsten inmiddels weer mogelijk zijn, moet de merkopbouw weer nieuw leven ingeblazen worden. Ook is het mogelijk dat corona in 2022 opnieuw roet in het eten gooit. De inkomsten vanuit iederal zijn nog niet ‘van belang’ voor de totale inkomsten. 

Coronakansen / nieuwe mogelijkheden

De na-corona periode gaat gepaard met de nodige uitdagingen. We merken in de eerste maanden van 2022 dat het niet vanzelfsprekend is dat lidmaten terugkeren naar de gemeenschap voor (wekelijks) eredienstbezoek en ook andere bijeenkomsten, waaronder die van iederal, lopen niet als vanzelf weer vol.  Het zal nodig zijn om kansen en nieuwe mogelijkheden te blijven zoeken om elkaar te ontmoeten en verbondenheid vorm te geven, want we merken dat de behoefte aan verdieping, inspiratie en nabijheid er wel degelijk is. Daar wordt plaatselijk, maar ook landelijk veel tijd in gestoken.

Werkgelegenheid

We verkeren in de gelukkige situatie dat het Apostolisch Genootschap als werkgever geen maatregelen heeft hoeven te nemen zoals arbeidstijdverkorting, opnemen vakantiedagen, enz. Dat is heel bijzonder en hebben we te danken aan velen in het verleden die dat samen opgebracht hebben. Sinds vrijdag 13 maart 2020 werken de meeste medewerkers thuis en wordt er digitaal vergaderd. Begin 2022 zijn de uitgangspunten voor het hybride werken geformaliseerd, waardoor medewerkers deels op kantoor, deels thuis kunnen werken. Er zijn door de werkgever faciliteiten geboden om dit mogelijk te maken. Tevens worden op dit moment thuiswerkovereenkomsten afgesloten, om ook tegemoet te kunnen komen aan de wettelijke regels omtrent vergoedingen voor thuiswerken en reiskosten.

Baarn, d.d. 23 juni 2022

Namens het voltallige bestuur,

Bert Wiegman

Bestuurs­voor­zitter Apostolisch Genoot­schap

12. Bericht van de raad van toezicht

Algemeen

De raad van toezicht is volgens de statuten verantwoordelijk voor het toezicht op het beleid van het bestuur van het Apostolisch genootschap en de uitvoering daarvan.

Het jaar 2021 kenmerkte zich weer door COVID-19. In de maatschappij neemt, mede daardoor, de digitalisering toe; ook worden steeds meer vragen gesteld over ‘nieuw leiderschap’.

Deze ontwikkelingen vinden ook zijn weerslag binnen het Apostolisch genootschap: De pandemie maakte dat we in het genootschap maar een deel van het jaar van fysieke bijeenkomsten konden genieten. Veel ontmoetingen in de gemeenschappen en van iederal moesten digitaal vormgegeven worden. Ook de vergaderingen van de raad van toezicht en het bestuur waren veelal digitaal. Binnen het genootschap begon een eerste verkenning over een andere manier van besturen.

Gevolgen COVID-19

De plannen en de daarbij horende begroting voor 2021 zijn opgesteld met de wetenschap van het moment. Nog niet bekend was dat COVID-19 ook heel 2021 zou beïnvloeden. De financiële ruimte voor de bestaande en nieuwe activiteiten is de komende jaren gewaarborgd. Deze ruimte staat echter wel onder druk door het teruglopen van het aantal leden en de lagere bedragen van de liefdesaanbiedingen. De raad van toezicht heeft in 2021 ingestemd met het aanpassen van het beleggingsstatuut waarin wordt toegestaan dat een groter deel van het vermogen wordt belegd in aandelen.

Activiteiten

De raad van toezicht heeft in 2021 volgens het vaste schema vijf plenaire vergaderingen gehouden met het bestuur. In de vergaderingen heeft de raad met het bestuur gesproken over diverse onderwerpen waaronder:

Financieel beheer

• de jaarrekening van 2020;
• de begroting voor 2021, de begroting voor 2022 en de meerjarenbegroting;
• de aanpassing van het beleggingsstatuut;
• diverse financiële rapportages.

Transitie ‘Zichtbaar bewegen’

• De raad heeft zich laten informeren over de stappen die gepland zijn als vervolg op de brief van de apostel van 24 juni 2021. Daarvoor is een statutenwijziging nodig, die inmiddels in 2022 is vormgegeven. In het vervolg daarop zal in 2022 gewerkt worden aan vernieuwde, vereenvoudigde statuten en een daarbij behorend huishoudelijk reglement.

Algemeen

• De raad is verder geïnformeerd via tertiaal-rapportages en mondelinge toelichting door het bestuur over de reguliere gang van zaken bij het dienstencentrum, de koerselementen en het in 2021 opgerichte meldpunt.

Samenstelling raad van toezicht

In februari 2021 heeft de voorzitter van de raad, Frank Middel, zich teruggetrokken uit de raad van toezicht. Paul Trumpie heeft daarna ad interim het voorzitterschap waargenomen. Wegens het bereiken van het einde van zijn tweede termijn is Paul Trumpie in november 2021 teruggetreden. In maart 2021 is Arnoud van Schaik toegetreden tot de raad van toezicht. In november 2021 is Marina Kemperman-Eenschoten door de raad verkozen tot voorzitter. Ze is daarmee de eerste vrouwelijk voorzitter van de raad van toezicht van het genootschap. In 2021 is verder gezocht naar een nieuw lid dat gevonden is in Erik Zwart die per december 2021 is toegetreden tot de raad. De raad dankt Frank Middel en Paul Trumpie voor hun actieve inbreng en enorme inzet tijdens hun lidmaatschap van de raad.

Ontwikkeling

De leden van de raad van toezicht hebben in 2021 deelgenomen aan een maatwerk studiedag van NR governance over ‘modern toezicht’.

Vooruitblik 2022

De raad zal in het kader van verdere professionalisering in 2022 een ‘visie op toezicht’ schrijven waarbij ook de individuele portefeuilles van de leden worden verdeeld. Deze visie zal gedeeld worden met het bestuur en input zijn voor de aanstaande aanpassing van de statuten. De raad van toezicht zal aandacht besteden aan de ontwikkeling in het bestuur en de aanpassing van de statuten en daar toezicht op houden.

Gebeurtenissen na de balansdatum

Op 17 april 2022 heeft Bert Wiegman zijn aposteltaken overgedragen aan twee opvolgers. De daarvoor benodigde ‘quick fix’ van de statuten is door de raad van toezicht goedgekeurd in afwachting van de meer omvattende aanpassing van de statuten die op dit moment onder bewerking is.

Ten slotte

Wij spreken onze grote dank uit voor de niet-aflatende toewijding en inzet van de medewerkers en het bestuur van het Apostolisch Genootschap. In dit bijzondere, door pandemie gekenmerkte, jaar hebben zij de ondersteuning naar de leden gewaarborgd en is de ontwikkeling van het genootschap voluit doorgegaan. Bovenal danken wij onze leden, de broeders, zusters en jeugd voor hun actieve bijdrage aan het gedachtengoed van het genootschap, en de inzet in hun dagelijks leven om de liefde beleefbaar te maken.

Baarn, 26 mei 2022

Marina Kemperman-Eenschoten (voorzitter)
Marcel Lip
Arnoud van Schaik
Erik Zwart

De raad van toezicht is bereikbaar via e-mailadres: raadvantoezicht@apgen.nl.