Vrij in denken en geloven

Wekelijkse inspiratie - 29 november 2024

Geliefde jij,

Misschien heb je het gemerkt: in de wekelijkse inspiraties die we het afgelopen jaar schreven, maakten we een verbinding met de grondslag van ons geloof. In het Apostolisch Genootschap vinden we het belangrijk om ons geloof en onze gedachten steeds opnieuw te onderzoeken. Want we leren steeds nieuwe dingen en daardoor veranderen onze ideeën langzaam. We passen ze steeds een beetje aan aan wat we nu belangrijk vinden. De oorspronkelijke ideeën en gedachten zijn vaak al veel ouder dan het genootschap zelf. Ze zijn ontwikkeld door mensen van heel lang geleden. Bijzonder dat wij voortbouwen op zo’n rijke geschiedenis! In deze brief vertel ik over drie belangrijke denkers die nog steeds invloed hebben op hoe wij denken en geloven.

Ruimte voor je eigen ideeën

Zo’n vijfhonderd jaar geleden leefde Dirk Volkertsz. Coornhert (1522-1590). In die tijd bepaalden de kerk en de overheid wat je moest geloven en hoe je moest denken. Mensen die iets anders dachten, moesten dat voor zichzelf houden, want anders konden ze streng gestraft worden. Coornhert vond dat niet eerlijk. Hij geloofde dat ieder mens zelf mag én moet kiezen wat hij of zij gelooft, en hoe je een goed en zinvol leven wilt leiden. Hij vond het heel belangrijk dat iedereen vrij mocht nadenken en daarover mocht spreken. Als je kijkt naar onze grondslag, zie je dat daar ook veel ruimte is voor jouw eigen ideeën, voor hoe jij je leven wilt invullen. Er staan weinig regels in, en er is veel ruimte voor je eigen manier van geloven, denken en doen. Zie jij ook waar er in onze grondslag ruimte is voor jouw eigen ideeën?

Goed voor jezelf én het grotere geheel

Een kleine eeuw geleden leefde er ook al een bijzondere denker: Desiderius Erasmus (1466-1536). Hij vond vrijheid in denken en geloven heel belangrijk, net als Coornhert, en hij benadrukte vooral de kracht van het gesprek. In een tijd waarin religieuze leiders en overheden vaak tegenover elkaar stonden, wilde Erasmus mensen bij elkaar brengen. Hij geloofde dat we elkaar beter begrijpen als we goed luisteren en met elkaar in gesprek gaan. Voor hem was het belangrijk om niet alleen na te denken over wat goed is voor jezelf, maar ook voor het grotere geheel. Nu zeggen we: hoe we samen in liefde de aarde kunnen bewonen. Erasmus geloofde in de kracht van samen en dat we - door van elkaar te leren - samen meer kunnen bereiken dan alleen. Herken je deze manier van denken ook in onze grondslag of in de liederen die we zingen?

Alles is één verbonden geheel

Na Erasmus en Coornhert begon er iets wezenlijks te veranderen: mensen kregen meer ruimte om zelf na te denken en vroegen zich af of oude ideeën nog wel klopten. Een van de denkers die hierin een belangrijke rol speelde, was Baruch Spinoza (1632-1677). In zijn tijd geloofden veel mensen dat er een God was die van buitenaf de wereld bestuurde en soms ingreep in het leven van mensen. Voor hen was dit een manier om de wonderlijke, en soms verbijsterende, dingen om hen heen te verklaren. Maar Spinoza keek met andere ogen naar de wereld. Hij dacht dat alles wat we zien - de sterren aan de hemel, de bomen en planten die groeien, de dieren die leven, en wijzelf - onderdeel is van één groot, verbonden geheel. Hij beschouwde alles als goddelijke energie. Het is de kracht van het leven zelf die ons verbindt met de natuur en alles wat leeft. Waar zie je dit terug in onze grondslag?

Werkplaatsen van hoop

De ideeën van Coornhert, Erasmus en Spinoza nodigen jou en mij uit om na te denken over onze plek in de wereld. In hun tijd moesten zij vechten voor de vrijheid om te denken en te geloven. Wij hebben nu het geluk dat we vrij mogen zijn in wat we denken en geloven, maar dat betekent niet dat het altijd vanzelf gaat. Mensen worden ook vandaag de dag nog vaak veroordeeld of buitengesloten om hun overtuigingen. Juist daarom willen wij ‘werkplaatsen van hoop’ zijn, plekken waar we luisteren, waar we praten en samen bouwen aan verbinding. Want het is heel erg nodig om een samenleving te vormen waarin iedereen zich thuis mag voelen en vrij is om zichzelf te zijn.

Voor deze brief heb ik mij laten inspireren door de lezing van Hans Alma over religieus humanisme en de geloofsgrondslag van het Apostolisch Genootschap. Ik heb geprobeerd woorden te vinden die ook begrijpelijk zijn voor jonge mensen.

Marten van der Wal

Eerstverantwoordelijk voorganger Apostolisch Genootschap