Ik en de ander

Wekelijkse inspiratie door Bert Wiegman - 3 april 2022

Wie kent niet het verhaal van de barmhartige Samaritaan? Predikanten die op weg waren om een preek over die gelijkenis te houden, passeerden onderweg een man die in elkaar gezakt op het trottoir zat. Het was een acteur die onderzoekers daar hadden neergezet. Ze onderzochten of de predikanten zich echt als een barmhartige gedroegen. Uit het onderzoek bleek het ervan af te hangen of de predikanten vreesden te laat te zullen komen. Wat is dat toch, die echte ontmoeting?
Het was juist opvallend hoe graag kinderen naar school gingen toen het weer mocht, niet alleen om te leren, maar vooral om vrienden, vriendinnen en leraren te zien. Intussen verwelkomen ze in hun klas kinderen uit landen waar het levensgevaarlijk is.

Verbinding en empathie
Het elkaar in de ogen zien doet wat met de mens. Heb je nog oog en aandacht voor de ander? Een gezicht speelt een cruciale rol bij het ervaren van empathie en het opbouwen van verbondenheid. Emoties, gedachten, bedoelingen worden erop weergegeven met behulp van wel honderden spieren … Als we iemand zien huilen, activeert dit in lichte mate het deel van onze hersenen waar we zelf verdriet ervaren. Omgekeerd zijn positieve gevoelens eveneens aanstekelijk. Dit ‘spiegelen’ is essentieel voor verbinding en empathie. Videocontact heeft ons in de achterliggende periode enorm geholpen. Maar het probleem met videocontact is, dat het schokkerig en soms wazig is en ons verhindert om elkaar goed te zien. Onze gesprekspartners kijken ons vaak niet in de ogen, ofwel vanwege de plaatsing van hun camera, ofwel omdat ze op het scherm naar zichzelf kijken.¹

Verrijking
Het gezegde ‘onbekend maakt onbemind’ blijkt vaak op te gaan. Wat is het daarom belangrijk om elkaar echt te leren kennen, echt te zien. Dit kun je doen vanuit plichtsbesef. Maar als je het alleen als plicht ziet, ga je voorbij aan de verrijking die het aan je leven kan geven. Is het niet de ander die mij tot mij maakt? Er voor de ander zijn, is er voor mezelf zijn. Jij maakt mij tot mij.

Oproep tot verantwoordelijkheid
Zijn er niet een beetje te veel anderen om al deze anderen echt te zien? We lopen ook weleens iemand voorbij zonder uitdrukking te geven aan de ontmoeting. Je kunt niet altijd aandacht aan de ander besteden, je hebt ook zo je eigen behoeften. Maar hoe zinvol is je leven als je je daar volledig aan overgeeft? De ander die zich tot mij wendt, doorbreekt mijn zelfgebouwde wereldje. Tegelijk maakt hij mijn leven zinvol. Hij geeft een betekenis die niet door mezelf is opgebouwd, maar die van buitenaf komt: hij roept me op tot verantwoordelijkheid voor hem.

Bescherming
Veel dingen zijn slechts wat ze zijn, omdat wij er een betekenis aan geven. Die betekenis ligt niet in de dingen zelf, maar in het geheel waarin wij ze plaatsen. Met het gelaat van de ander is dat anders. Het heeft een betekenis op zich. Van de weerloze mens gaat een appel uit, waaraan we niet kunnen voorbijgaan, omdat het ons direct raakt.²Hiervan gaat een enorme bescherming uit. En daarom raakt ons deze samenleving in opperste verwarring, een samenleving in oorlog, waar de medemenselijkheid onder vuur ligt.

Medemenselijkheid
Kinderen doen ons medemenselijkheid in alle puurheid voor. Kijk maar naar de klassen waar Syrische kinderen de pas gearriveerde Oekraïense kinderen in hun school rondleiden. Deze Syrische kinderen hadden nooit om Oekraïense kinderen in hun klas gevraagd, ze kwamen en werden meteen bij de hand genomen. Met het beeld van de barmhartige Samaritaan schetst Jezus dat het ons gebeurt om, koptelefoon op, oog gericht op je mobieltje, langs elkaar heen te leven. Om mens te zijn vraagt het oog te hebben, stil te staan, de mens te ontmoeten, vriendschap te bewijzen. Ik ben diep dankbaar dit regelmatig met u te ervaren.

Bert Wiegman

Bestuursvoorzitter Apostolisch Genootschap

^{1 Vrij naar De eenzame eeuw, Noreena Hertz, p. 116 
2 Vrij naar Emmanuel Levinas, geboren in Litouwen, opgegroeid in Oekraïne.}